Tuesday, December 22, 2015

Who were Peshvas in Maratha state?

Maratha state, the one established by Shivaji can be categorized into three periods which are remembered by people. Period of Shivaji, that of Tarabai-Shahu I and last of Shahu II. The first period was the period of rule establishment, second one of expansion and third one of social reforms. Following is a detailed summary explaining who were Peshvas in this rule.   

1. Maratha rule was established by Chatrapati Shivaji Bhosale in second half of 1600. He had established the rule to protect the common people in region from Mughal and other rulers. Along with the protection he also implemented ideal administrative and welfare policies. One part of it was ashtapradhan mandal, where different responsibilities were handled by individual ministers. One of these minister used to be a prime minister or Peshva. After death of Shivaji, Sambhaji and Rajaram, the two sons of Shivaji were ruling the state. Sambhaji was elder and used to carry most of the responsibilities.     

2. After the death of Sambhaji, his brother Rajaram went to Karnataka and gave powers to peshvas,Ghorpades and Jadhavs. They all did well in that time. Later Tarabai came back and took over. She herself was a warrior and good ruler.

3. In the intrigues following the death of Aurangzeb, the Mughal governor of the Deccan released Shahu, the grand son of Shivaji, from captivity, hoping to keep the Marathas locked in an internecine struggle between the partisans of Shahu, and Tarabai who governed in the name of her son Shivaji and denounced Shahu as an impostor substituted by the Mughals for the son of Sambhaji.

4. Tarabai sent her senapati Dhanaji Jadhav to attack Shahu. Dhanaji Jadhav sent Balaji Vishwanath to secretly meet with Shahu and verify his bona fides. Balaji is believed to have persuaded his master Dhanaji to support the cause of Shahu. Then Dhanaji's forces met Shahu's at Khed, in Pune District. Instead of attacking Shahu, Dhanaji Jadhav declared him to be the rightful successor to the Maratha throne. Dhanaji's confidence in Balaji Vishwanath however aroused the jealousy of his son and successor, Chandrasen Jadhav.

5. Then the Shahu was coronated and at that time of Shahu's coronation at Satara in January 1708, Balaji Vishwanath received appointment as mutaliq or deputy to Amburao Hunmante (Amatya of Shahu) to ensure his presence at the Maratha court and maintain personal contacts with monarch all the time.

6. After death of Dhanaji Jadhav in June 1708, Shahu appointed Dhanaji's son Chandrasen Jadhav as Senapati, but the rivalry between Chandrasen and Balaji led the former to intrigue with Tarabai, while seeking an opportunity to eliminate Balaji.

7. A dispute over the conduct of a junior officer in Balaji's employ led Chandrasen to attack Balaji, who fled to the fortress of Purandar.

8. Chandrasen besieged Purandar whereupon Balaji fled again to Pandavgad whence he sent an emissary to plead for help from his sovereign. Shahu had Balaji Vishwanath brought under escort to his capital Satara and asked Chandrasen to make the case against Balaji Vishwanath before him.

9. Instead of obeying Shahu Chandrasen defected to the cause of Tarabai in April 1711. Haibatrao Nimbalkar, who Shahu had dispatched against Chandrasen, also defected to Tarabai, and Shahu's fortunes were an at their lowest.

10. Bereft of his experienced generals, Shahu turned to Balaji Vishwanath, who undertook to raise a new army in the cause of Shahu. For this the monarch gave Balaji Vishwanath the title of Senakarte or Organiser of Maratha armies (20 August 1711).

11. Balaji next turned against Tarabai 'her own armoury of intrigue'. The fall of Tarabai at Kolhapur in 1712 was the outcome of a conspiracy hatched by Balaji Vishwanath in connivance with the disgruntled elements of Tarabai's court.

12. Balaji Vishwanath induced Rajaram's other widow, Rajasbai to install her son, Sambhaji, on the throne of Kolhapur, dethroning Shivaji II, the son of Tarabai. This brought the ruling house of Kolhapur under protection and subordination of Shahu.

13. Next Shahu turned to subdue the Angres. Tukoji Angre had commanded Chattrapati Shivaji's navy and was succeeded in 1690 by his son Kanhoji Angre.

14. Kanhoji received from Tarabai the title of "Sarkhel" or Admiral of the Maratha fleet.

15. Kanhoji seized the opportunity of war between Tarabai and Shahu to effectively free himself of the suzerainty of either. Instead he captured the major trading center of Kalyan and the neighboring forts of Rajmachi and Lohgad.

16. Shahu sent a large force under his "peshva" or Chief Minister, Bahiroji Pingale . Kanhoji defeated Pingle and imprisoned him at Lohgad, and started to advance towards Shahu's capital Satara.

17. Shahu commanded Balaji again to raise another army to subdue Kanhoji. Balaji preferred the path of negotiation and was appointed as Shahu's plenipotentiary to negotiate with the admiral.

18. Balaji convinced Shahu to alter Shivaji's old constitution of the Maratha state, whereby the nobles were salaried employees of the ruler.

19. Henceforth, nobles would be feudatories with grants of land over which they ruled as vassal princes.

20. In doing so, Balaji planted the seeds of the both the rise and the decline of the Maratha empire/confederacy.

21. Granting the nobles vast territories enabled the rapid expansion of the empire from 1713 to 1760 and then onwards.

22. Balaji and Kanhoji met at Lonavala. The newly appointed peshva appealed to the old sailor's patriotism for the Maratha cause. Angre agreed to become the Sarkhel (admiral) of Shahu's navy with control of the Konkan.

23. Balaji and Angre then jointly attacked the Muslim Siddis of Janjira. Their combined forces captured most of the Konkan coast, including Balaji's birthplace of Shrivardhan, which became part of the Angre fiefdom.

24. Delighted with Balaji's success, Shahu dismissed Bahiroji Pingale and appointed Balaji Vishwanath as peshva on 16 November 1713.

25. There existed a power vacuum in the Mughal empire, caused by the death of Aurangzeb in 1707, and that of his successor Bahadur Shah, leading to continual internecine conflict within the imperial family and the leading Mughal grandees.

26. Farrukhsiyar came to the throne in 1713 with the help of the two powerful nobles, Sayyid Hussain Ali Khan and Sayyid Abdullah Khan. Claiming descent from the Islamic prophet, Muhammad, the Sayyid Brothers had turned king-makers in the Mughal court. Soon after, differences arose between them and the Emperor Farruksiyar.
27. And while the Mughals were intriguing in the civil war between the factions of Shahu and Tarabai, the Marathas themselves became a major factor in the quarrels between the Emperor and the Sayyids.

28. To rid himself of the tutelage of the Sayyids, in 1718 Farrukhsiyar dispatched Sayyid Hussain Ali Khan as Viceroy of the Deccan with orders to restore Mughal authority over the south.

29. Behind the Sayyid's back, Farrukhsiyar urged various Maratha chieftain's to attack his own viceroy.

30. Hussain Ali Khan found himself harried by the Marathas who resorted to their traditional guerilla tactics. Unable to defeat the Marathas in a pitched battle and weary of chasing after constantly marauding Maratha horsemen, Hussain Ali Khan sought to make peace with the Marathas.

31. In July 1718 Balaji negotiated a Maratha-Mughal treaty with Hussain Ali Khan, demanding the Maratha right of "chauth" (literally: 1/4th of revenues) and "sardeshmukhi" (an additional 10% of revenues) of the old Mughal provinces of the Deccan. To this Balaji Vishwanath added the demand of chauth and sardeshmukhi over the rich provinces of Gujarat and Khandesh, and the restoration of Chattrapati Shivaji's conquests in Karnataka.

32. In return for which Balaji promised that Shahu would acknowledge the nominal overlordship of the Mughal Emperor, and the Marathas would provide a force of 15,000 armed horsemen to the Mughal Empire. To these egregious demands Sayyid Hussain Ali Khan readily agreed, with a view to use the Maratha soldiers to their advantage in their struggle with the Emperor.

33. Farrukhsiyar refused to ratify this treaty and sought to depose and murder the Sayyids. The plot was betrayed to Sayyid Abdulla Khan who was in Delhi, who succeeded in neutralizing other powerful Mughal nobles like Asaf Jah I (also known as Chin Qilich Khan and Nizam-ul-Mulk) and Sarbuland Khan (governor of Patna) with promises of rich governorships of Malwa and Kabul respectively.

34. In September 1718, accompanied by Balaji Vishwanath and supported by (now) sixteen thousand Maratha horsemen commanded by the gallant Parsoji Bhosale Hussain Ali Khan arrived in Delhi. Most of Farrukhsiyar's supporters fled but the Emperor's partisans resisted but were overcome at the cost of two thousand Maratha soldiers.

35. Farrukhsiyar was dethroned, blinded and imprisoned by the Sayyid's, who substituted in his place a more pliable puppet,Rafi-ul-darjat in February 1719. (This hapless prince was dying of tuberculosis and was in turn replaced after a reign of only three months by his older brother Rafi Ud-Daulah.) Rafi-ul-Darjat duly ratified the Maratha treaty. Shahu and his successors were recognized by the Mughal Emperors as the rightfully heirs to Chattrapati Shivaji.

36. Balaji returned in triumph from Delhi to Satara, having also secured the release after decades of Mughal captivity, the mother (Yesubai), wife (Savitribai) and half-brother (Madan Singh) of Shahu. Weary from his labors and the tiresome journey back from the imperial capital, Balaji Vishwanath's health began to fail. In October 1719 he obtained leave from Shahu to retire to the village of Saswad near Pune that had been granted by Shahu to the peshva.On 11 March 1719 he celebrated the marriage of his son Visaji, the future peshva Baji Rao I with Kashibai.

37. Balaji Vishwanath died on 12 April 1720. He was succeeded by his elder son, the celebrated Bajirao I, who was appointed peshva by Chattrapati Shahu.

38. Before death, Balaji Vishwanath had laid the foundation for the complex administrative system of the Marathas that held sway for a century after his death. The Maratha tax collection system from a wide swathe of nominally Mughal provinces was based on a widespread network of agents and collectors. To it as much as to their victories in the field the Marathas owed the spread of their empire. The mechanism of revenue collected was supported by credit facilities from established banking families.

39. At the age of 20, Bajirao was appointed by Shahu as peshva, ignoring other more experienced and older claimants to the post. It is quite clear from this appointment that Shahu recognized his talent even as a boy and positioned him as peshva. Bajirao was popular with his soldiers and even today his name is an honorable one.

40. On the south front in 1722, the Nizam's personal ambitions lay exposed before the mughal emperor and the latter (Muhammed Shah) started sidelining him. The Nizam now rebelled openly against the mughal emperor and declared his regions as independent with the capital being Hyderabad. When the imperial army led by Mubariz Khan tried to seize the errant Nizam, the latter sought the help from his old enemies the Marathas and agreed to accept all their earlier demands.

41. Thus Shahu instructed Bajirao to send an contingent to assist the Nizam. Their collective armies, ably led by Bajirao, defeated the powerful Mughal imperial forces in the bloody battle at Sakherkheda in 1724. The Mughals withdrew thereby giving the Nizam a relatively secure kingdom in Hyderabad.

42. By the time Bajirao became the peshva, the Chhatrapati Shahu was almost a titular ruler, largely confined to his residence in Satara. The Maratha confederacy was run in his name, but the real power lay in the hands of the peshva.

43. By the time of Bajirao's appointment, the Mughal emperor Muhammad Shah had recognized Marathas' rights over the territories possessed by Shivaji at his death. In 1719, the Mughals had also recognized the Maratha rights to collect taxes (chauth and sardeshmukhi) in the six provinces of Deccan. Bajirao believed that the Mughal Empire was in decline, and wanted to take advantage of this situation with aggressive expansion in north India. However, as a new peshva, he had several challenges.

44. His appointment as the peshva at young age had evoked jealousy from senior officials like Naro Ram Mantri, Anand Ram Somant and Shripat Rao Pratinidhi

45. Nizam-ul-Mulk Asaf Jah I, the Mughal viceroy of Deccan, had practically created his own independent kingdom in the region, and challenged the Maratha rights to collect taxes in Deccan
46. The Marathas needed to assert their rights over the nobles of the newly-gained territories in Malwa and Gujarat

47. Several areas that were nominally part of the Maratha territory, were not actaully under peshva's control. For example, the Siddis controlled the Janjira fort

48. In 1728, Bajirao moved the administrative capital of the Maratha Empire from Shahu's Satara to the city of Pune. His general, Bapuji Shripat, persuaded some of the richer families of Satara to settle in the Pune city, which was divided into 18 peths (boroughs).

49. This was shift of power from Satara, a Maratha dominated place, to Poona which had a complete domination of Brahmins in general and the Chitpavans in particular.

50. The establishment of the peshva rule elevated the Chitpavans to the status of the dominant of the dominant caste group. The Chitpavans regarded themselves as a governing caste with special privileges and exemptions.

51. They had a lions share in the monopoly of all the secretarial posts and received handsome salaries. They had the privileges of exemption of their goods from custom duties and ferry charges which the other Brahmins and Prabhus did not enjoy.

52. They had their land assessed at half of the lower rate of others. They also had the monopoly share in the Dakshina charity, a charity that was instituted during the time of Shivaji to honour the learned Brahmins, who once a year assembled at Poona to show their talents, knowledge and the understanding of the Vedas and other scriptures.

53. However, during the peshvas this institution degenerated into a system of maintaining their caste fellows to consolidate their position. The state under the peshvas was an institution established to perpetuate the stratification of the society.

54. The individuals as well as the caste-community as a whole could not deviate from the occupation and position assigned to them in the varnaashrama dharma.

55. Though the peshvas themselves had violated the caste rules by becoming the rulers, they justified their actions on the ground that the state had failed to maintain the varnashrama dharma in the preceding centuries.

56. In Sawantwadi conflict over rituals arose between the Saraswat and Karhade Brahmins and peshva decided the case in favour of Karhade Brahmins which resulted in the migration of Sarswat Brahmins from Sawantwadi to Shahapur.

57. In a conflict between the Brahmins and the Prabhus, which was settled during the time of peshvas Narayanrao, states an order binding on the Prabhus. They could not perform any religious rites accompanied by a recital of Vedic hymns, could visit only the temples frequented by Shudra and could not employ Brahmins in their household.

58. The Prabhus being a small well knit economically strong with highest percentage of literacy after Brahmins threatened the possible consolidation of Chitpavans position in the state.

59. Another regulation issued during the same period, stated that the Sonar or the gold smith community if performed the rituals, accompanied by Vedic hymns they were to be captured and put in chains and those belonging to this community, well versed in the Vedic mantras should be tied to an elephant's feet.

60. Unlike the Prabhus, the Sonars were not new to the Vedic studies. They had always observed the purity-pollution concept as strictly as the Brahmins themselves. They retaliated by establishing their right of employing their caste-fellows as priests.

61. If the social disabilities imposed on the intermediate castes, were aimed to curb the possible challenge that the Brahmins would face, the Mahars and the Mangs, the lowest castes infact outcastes in the Hindu hierarchy had to endure even harsher treatment at the hands of the peshvas.

62. Apart from the most inhuman disability that they suffered on an all-India basis, they were awarded mutilation of their limbs and capital punishments for even minor crimes.

63. Anyone who failed to observe the social disability was also punished. In 1746, a Chitpavan by name Govind Hari Patwardhan was punished for having entertained in service a maidservant of Mahar caste.

64. So the state under the peshvas, besides the normal functions of a state existed to protect the caste stratification and to interpret the Dharmasarthras or scriptures to emphasize and maintain their spiritual superiority.

65. The state played a decisive part in the restoration of caste status of individual persons who had deviated from traditional religious and social code of conduct. It was seen by all sections of the society as a protector of cows and Brahmins Go-Brahmana Pratipalak.

66. In this period the chitpavans enjoyed all the luxury. They also imposed various restrictions on the deshastha bramhins. The deshastha bramhins used to be Deshmukhs since the period of Shivaji. But the peshvas displaced the Deshastha Brahmins in the administration by Chitpavans.

67. The system of administration created by the peshvas to control the Deshmukhs and to collect the tax on land rested on simple principles. The kingdom was divided into revenue divisions, each one of which was placed under an officer called Mamlatdars, who supervised the collection of land tax and attended to police and judicial duties.

68. However, even under the oppressive peshva regime, their powers were not absolute. The power of collecting revenue within the village was in the hands of Patil.

69. In times of distress and drought, if the Patil who was always a Kunbi refused to collect the tax, the Mamletdars referred the matter to the village Panchayat and the Deshmukh.

70. Since the village Panchayat was numerically dominated by the Kunbis and the Deshmukhs who always had rivalry with the Chitpavan Mamlatders were in a position to secure a great measure of relief for the farmers.

71. With the introduction of new land revenue system, the Patil lost his overall responsibility for the collection and payment of taxes due from the village. Each individual cultivator was to be liable for the payment of his own tax. The Brahmin Kulkarni, or village accountant, became the main channel of communication between the village and the local revenue office.

72. In this strategic mediatory position the Kulkarni was able to influence such vital issues as the level of new assessment, remissions of rent in case of crop failure and the fate of cultivators unable to pay taxes.

73. As the land became a transferable and heritable property it paved the way for the transfer of land from the farmers to the professional classes and moneylenders who, happened to be Chitpavans in many cases. Kunbis were changing into hired labourers working on their own fields. The miseries were compounded by the fact that the condition of agricultural labourers was far from satisfactory.

74. The daily wage of an agriculture labourer in Poona district as late as 1900 was two anna and three paisa, the wages received by women were about 50 -60 percent of male wages and the children were paid only half of the adult male labourers wage. They could not obtain loans and having no reserves of money of grain, a day without labour to them meant a day of starvation.

75. If the economic policies of colonial rule continued and empowered the pre-colonial social structure, the educational policies, though aimed towards the same end created a different situation. Since the colonial rule was indifferent to the caste regulations, the educational institutions opened by the government were open to all. And this was start of the major social reforms!

By this way the peshvas were out of power and British had take over. This actually can be called as end of the Maratha dynasty as a separate rule. But for those interested in further happenings at Bhosales of Satara, more history can be explored through life of Shahu maharaj (Shahu II).

Now readers should understand that the Bajirao peshva indeed was a great warrior but he was not alone in wars. Holkars, Schindians and lot of other warriors were part of the kingdom expansion. The kingdom expansion was in a sense a franchise activity. The history and specially the historians have not done right justice to the non-peshvas. Most of the learned historians and eminent personalities with influence on history writing belonged to communities with legacy of Peshavas. Obviously the textual history favored them.

But the common masses who always remember rulers who loved praja and not lands, have done justice. You won't see anybody out-side certain communities praising the peshva rule. Atrocities and restrictions by them while protecting the varnashramdharma have wounded most of the other communities, even other bramhins. The wounds are unforgettable. Yes, the rule was doing good but at the expense of social harmony in the state!

So, now we should stop reading and interpreting history any more and live as one community. Our focus should be welfare of the downtrodden in the state, be it bramhins, marathas, malis, dhangars, mahars or mangs or any other caste. The Peshavai is no more. The British are no more. We are a free country and are being ruled by ourselves through the constitution. We should follow it line by line. Period.

Jai Hind.

Sunday, November 29, 2015

तुमचा ‘कट्यार’ तर आमचा ‘ख्वाडा’

तुमचा ‘कट्यार’ तर आमचा ‘ख्वाडा’
प्रशांत पवार
नागराज मंजुळे (फॅन्ड्री), चैतन्य ताम्हाणे (कोर्ट), भाऊसाहेब कऱ्हाडे(ख्वाडा) या नावांमध्ये नेमके काय साम्य आढळते, तर हे तिघेही राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार विजेते दिग्दर्शक आहेत. या तिघांनीही कलात्मक सिनेमांचा दर्जा अतिशय व्यवस्थितपणे हाताळला. मात्र या तिघांच्याही चित्रपटांनी काही कोटींचा धंदा केल्याच्या प्लान्ड ‘बातम्या’ वर्तमानपत्रांत छापून आल्या नाहीत… मराठी दिग्दर्शकांचा सातासमुद्रापार झेंडा, अशा काही ठोकळेबाज हेडलाईनने एखाद दिवसच चर्चेत राहिलेल्या, या तिघाही दिग्दर्शकांना समस्त मराठी रसिकांच्या मनावर मात्र गारूड करता आले नाही, हेच खरं.
सुबोध भावे (कट्यार काळजात घुसली), सतीश राजवाडे (मुंबई पुणे मुंबई), सचिन कुंडलकर (राजवाडे अॅन्ड सन्स) यांच्या नावात काय साम्य आढळतं, तर हेदेखील नावाजलेले ‘राज्यस्तरीय’ चित्रपट दिग्दर्शक, व्यावसायिक सिनेमांचा दर्जा या तिघांनी अतिशय व्यवस्थितपणे हाताळला, या तिघांच्या चित्रपटांनी कोटींचा धंदा केल्याच्या बातम्या वर्तमानपत्रांत छापून आल्या, आणि या तिन्ही दिग्दर्शकांनी मराठी रसिकांच्या मनावर गारूड केलंय, हेच खरं…
‘क्लास’ आणि ‘मास’ अशा दोन्ही पातळीवर यशस्वी ठरलेल्या मराठी चित्रपटसृष्टीत गेल्या दोन-तीन वर्षांपासून इतके असे छान चालले आहे. म्हणजे, एका बाजूला राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांचा वर्षाव आणि दुसऱ्या बाजूला तिकीटबारीच्या गल्ल्याचा वर्षाव… एका बाजूला ‘जान जान जान दुश्मनाला जान रे’ असं म्हणत शोषित-वंचितांच्या प्रखर जाणिवा मांडायच्या, तर दुसऱ्या बाजूला ज्यांना या शोषितांच्या जाणिवांमध्ये काडीमात्र रस नाहीये, अशा मल्टिप्लेक्स-पॉपकॉर्नवाल्यांची शंभर टक्के करमणूक करण्यासाठी हमखास यशाचे गोडधोड चित्रपट काढायचे. बरं या सगळ्याला मराठी वहिन्यांचीही तितकीच चांगली साथ… म्हणजे, एकीकडे गोडधोड चित्रपटांची निर्मिती करायची, तर दुसरीकडे सामाजिक चित्रपटांनाही गावकुसाबाहेर नाही राहू द्यायचे. अशा गावकुसाबाहेरील चित्रपटांनाही समाजाच्या मुख्य प्रवाहात आणायचे… एकीकडे सौभ्याग्य, कुंकू अशा ‘अभिजन’ टाइपच्या मालिका दाखवायच्या, तर दुसरीकडे ‘जय मल्हार’ दाखवून ‘बहुजन’देखील जवळ करायचे… थोडक्यात काय, तर मराठी सिनेसृष्टीत सध्या एकदम आलबेल सुरू आहे. व्यवस्थित समतोल साधला जातोय. कलावंतांना, कलाकृतीला, संगीताला कोणताही जात-धर्म नसतो, हा शाळेच्या फलकावर लिहिला जाणारा सुविचार मराठी सिनेसृष्टीला तंतोतंत लागू पडतोय. अगदी दृष्ट काढावी, इतपत सारं सुरळीत चाललंय.
परंतु हे सगळं खरं नाहीये… म्हणजे वरकरणी जरी असं चित्र दिसत असलं तरी ‘अंडर करंट्स’ लक्षात घेतले, तर नेमकं उलट सुरू आहे. अगदी पद्धतशीरपणे सुरू आहे… आणि जे सुरू आहे, ते अत्यंत विखारी, भयावह आणि एकमेकांचे लचके तोडणारं आहे.
ऐंशीच्या दशकातही फॅन क्लब तयार झाले होते. अमिताभचा फॅन क्लब, मिथुनचा फॅन क्लब. सोशल मीडिया नसल्यामुळे त्या वेळी नाक्यांवर पोरापोरांमध्ये या कलाकारांवरून भांडणं व्हायची. कोणता स्टार सरस, यावरून शिवीगाळ व्हायची. मात्र तरीही या भांडणांमध्येही एक आपुलकी असायची, जिव्हाळा असायचा. कलाकारांवरचे निस्सीम प्रेम या भांडणांमधून झळकायचे. फॅन क्लब आताही सुरू आहेत. शाहरुखचा फॅन क्लब, सलमानचा फॅन क्लब, आमीरचा फॅन क्लब… फक्त आता या फॅन क्लबवरून भांडण होत नाहीत, इतकेच…
दादा कोंडके सोडले तर मराठी चित्रपटसृष्टीमध्ये मात्र फॅन क्लबची पद्धत अगदी काल-परवापर्यंत नव्हती. मात्र आता असे म्हणता येणार नाही. आता मराठीमध्येही फॅन क्लबची लाट सुरू झालीये. फरक इतकाच आहे की, मराठीमधला हा फॅन क्लब जातीय-वर्गीय-प्रांतीय, अभिजन-बहुजन, शहरी-ग्रामीण, प्रस्थापित-विस्थापित, सहिष्णू-असहिष्णू, अभिजात-अभिरुचिहीन अशा स्वरूपात सुरू झालाय. ‘तुमचा दाऊद तर आमचा छोटा राजन’प्रमाणेच तुमचा ‘कट्यार’तर आमचा ‘ख्वाडा’; तुमचा ‘मुंबई पुणे मुंबई’ तर आमचा ‘कोर्ट’; आणि तुमचा ‘टाइमपास’ तर आमचा ‘फॅन्ड्री’… अशी पातळी या फॅन क्लबने गाठली आहे. यात कलाकार, दिग्दर्शक, निर्माते, वाहिन्या यांचा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष संबंध नसेलही; परंतु त्यांच्याकडून साकारलेल्या कलाकृतींमध्ये उभी फूट पडत चालली आहे, हे निश्चित.
कट्यार पाहिला का, अरे कट्यार नाही पाहिला अजून… आपल्याला आपली संस्कृती जपणे कशी आवश्यक आहे, असे प्रायव्हेट मेसेज बॉक्समध्ये दरडावून सांगणारा एक वर्ग ‘कट्यार’च्या रिलीजनंतर भलताच कामाला लागला होता. ‘शांताबाई’ला नाकं मुरडून श्शी बाई, असलं कसलं गाणं, असं म्हणत ‘कट्यार’चे नाट्यसंगीत म्हणजेच अभिजात संगीत, हा खटाटोप कशासाठी? ‘कट्यार’च्या अगोदर जेव्हा ‘लोकमान्य’ प्रदर्शित झाला, तेव्हाही याच संस्कृतिरक्षकांनी सोशल मीडियावर अशीच बाणेदार भूमिका घेतली होती.
अवधूत गुप्तेच्या पोस्टवर तर हसावे की रडावे, कळत नव्हते. अवधूत म्हणतो, दिग्दर्शक म्हणून पहिल्याच प्रयत्नात एवढी मोठी बाजी मारणं… हे सुबोधच्या अथक परिश्रमाबरोबरच एक तर नशीब आणि दुसरं महत्त्वाचं म्हणजे, संस्कार. ‘भावे’ अाडनावाखेरीज, ‘पुणे’गावाखेरीज हे कुणालाही शक्य नाही. जात न मानणाऱ्यांनी या चित्रपटाचा फक्त रिमेक करून दाखवावा.. टिळक किंवा ‘कट्यार’ करायला ‘भावे’च लागतात. अवधूतने नंतर ही पोस्ट ‘एडिट’ जरी केली असली, तरी तोपर्यंत सोशल मीडियावर बाण सुटला होता. अशीच एक ‘जय परशुराम’ म्हणत पोस्ट व्हायरल झाली होती… ‘ब्राह्मण आहेत तर मराठी चित्रपट आणि नाट्यसृष्टी अस्तित्व टिकून आहे, बाकीचे असे किती फॅन्ड्री आले आणि गेले…माळी, साळी, पाटील, मराठा, राजपूत यांचे हे काम नव्हे, त्यासाठी शुद्ध बोलता आले पाहिजे, आणि हे यांचे काम नव्हे…
आता तर काशीबाईला मस्तानीबरोबर नाचायला लावल्यामुळे संस्कृती आणि इतिहासावरून जो काही ‘पिंगा’ सुरू आहे, त्यालादेखील जातीय अहंकाराचा आणि श्रेष्ठत्वाचा किती विखार आहे, हे सोशल मीडियावरचं शेंबडं पोरदेखील सांगू शकेल. ‘मंगळागौर’चा पिंगा आणि ‘लटपट लटपट’ ही लावणी, असे संजय लीला भन्साळीने अभिजन-बहुजन फ्युजन केल्यामुळे संस्कृतिरक्षक चांगलेच खवळलेत. पेशव्यांचा खोटा इतिहास पडद्यावर येऊ नये, म्हणून कोर्टात जाणारे हे संस्कृतिरक्षक तेव्हा कुठे होते, जेव्हा शिवाजी महाराजांचा चुकीचा इतिहास तोतया, शाहीर मांडत होते. शिवाजी महाराजांची प्रतिमा फक्त शाहिस्तेखानाची बोटं छाटणारा किंवा अफजलखानाचा कोथळा बाहेर काढणारा इथपर्यंतच मर्यादित ठेवणाऱ्या, या संस्कृतिरक्षकांनी शिवाजीचा खरा इतिहास मात्र वर्षानुवर्षे दाबून ठेवला होता, त्याचे काय?
भाऊसाहेब कऱ्हाडेचा ‘ख्वाडा’ पाहिल्यानंतर आघाडीचे कादंबरीकार आनंद विंगकर यांचा लेख प्रसिद्ध झाला होता. चित्रपट पाहिल्यानंतर त्यांच्या एका मित्राने अशी टिप्पणी केली की, शिकलेले, आता प्रत्येक जण सिनेमा-नाटकाच्या माध्यमातून आपापल्या जातीचं राजकारण करायला लागलेत. विंगकरांनी त्यावर असे उत्तर दिले की, आजवर पूर्वापार तेच घडत आलं आहे. नाहीतरी आतापर्यंतचं आपलं सांस्कृतिक पर्यावरण ‘भटाळलेलं पुणेरी मराठमोळं’च होतं. आता इथून पुढे उपेक्षित जनसमूहांचा शतकांपासून दबलेल्या आवाजातून प्रकट होणारा, धुळीत पडलेला वास्तवाचा विद्रूप चेहरापण पाहायला हवा… आनंद विंगकरांच्या या मुद्द्यामध्येच सारं काही सामावलं आहे. ‘फॅण्ड्री’तल्या ‘जब्या’ने वाढत्या असहिष्णुतेच्या विरुद्ध भिरकावलेला दगड किंवा आपल्या अंगावरची एकेक लक्तरे काढून घेत आपले बीभत्स, भेसूर, अचेतन आणि भग्न रूप दाखवून पोस्टमॉर्टम करायला लावणारा ‘कोर्ट’… हीच या सांस्कृतिक पर्यावरणरक्षकांची सल आहे. अभिव्यक्त होताना चित्रपट या माध्यमाचा असाही उपयोग होऊ शकतो, हे इथल्या संस्कृतिरक्षकांना पचत नाहीये. मराठीच्या सहिष्णू चित्रपटसृष्टीत फॅन्ड्री, धग, कोर्ट, ख्वाडासारखे असहिष्णुतेचं प्रदर्शन घडवणारे विषय येऊच कसे शकतात, हा प्रश्न जेव्हा त्यांना पडतो, तेव्हा ते मग संघटित होतात. अवधूत गुप्ते काय किंवा मस्तानीला नाची म्हणून हिणवणाऱ्या फेसबुकवरच्या टोळ्या काय, ही सगळी याचीच उदाहरणे आहेत.
याच पुरवणीत ‘कला नावाने भूल प्रसवली’ (२८ जून २०१५) या शीर्षकाखाली माझा लेख प्रसिद्ध झाला होता. त्यात मी म्हटले होते की, सांस्कृतिक राजकारण हे मुद्दाम ठरवून केलेलं असतं. त्यामागे निश्चित असा एक हेतू असतो.एका विशिष्ट वर्गाचे हितसंबंध त्यात असतात. इतरांना आपल्यासारखे करायचा प्रयत्न, हा त्यातला अत्यंत महत्त्वाचा भाग असतो. हे सांस्कृतिक वर्चस्वाचे राजकारण काय करतं, तर कला क्षेत्रात येणाऱ्या प्रत्येकाचे एक शास्त्र तयार करतं, चौकट तयार करतं, कविता कशाला म्हणायचं, कथा कशाला म्हणायची, गाणं नेमकं कसं असायला पाहिजे, नाटकाची चौकट काय असते, चित्रपट म्हणजे नेमके काय... अशा वेगवेगळ्या व्याख्या तयार करतं. मग कलेतलं बरं-वाईट ठरवण्याचा अधिकार आणि कलेचा दर्जा ठरवण्याचा अधिकार आपोआप ठरावीक लोकांकडे किंवा वर्गाकडे जाऊन उरलेले सगळे बाद ठरतात, आणि त्या सगळ्याच्या पाठीशी आर्थिक सत्ता, राजकीय सत्ता, धार्मिक सत्ता असतेच... ‘कट्यार...’ काय किंवा ‘मुंबई-पुणे-मुंबई’ काय; अशा चित्रपटांचाच कसा कोटींचा धंदा होतो, अशा चित्रपटांनाच कसे महाराष्ट्रभर थिएटर प्राप्त होतात, प्राइम टाइमचे गणित हेच चित्रपट कसे नेमके सोडवतात... ‘ख्वाडा’ हा चित्रपट मुंबई-पुण्यात जेमतेम दोन दिवस तग धरू शकला. हीच गत ‘नागरिक’, ‘कोर्ट’ यांची झाली. यशापयशाच्या नाड्या एका ठरावीक वर्गाकडे किंवा कंपूकडे असल्यानेच हे घडतंय. चित्रपटाच्या निर्मितीपासून वितरणापर्यंत आणि मार्केटिंगपासून माऊथ पब्लिसिटीपर्यंत प्रत्येक ठिकाणी ही मंडळी चौकटीबाहेरच्या माणसांची व्यवस्थित कोंडी करतात. हिंदी सिनेसृष्टीतदेखील राजकारण आहेच; परंतु तिथे निव्वळ व्यावसायिक राजकारण आहे, त्या राजकारणाला जातीय रंग नाही. अन्यथा ‘मसान’सारख्या चित्रपटाचीही गत ही ‘कोर्ट’, ‘ख्वाडा’सारखी झाली असती.
‘फॅन्ड्री’, ‘कोर्ट’सारख्या चित्रपटांनी ही प्रस्थापित चौकट मोडलीच नाही, तर पार उद‌्ध्वस्त करून टाकली. आपल्या समाज वास्तवाला डोळे भिडवायला मराठी चित्रपटांना तब्बल शंभर वर्षं लागली, ही एक चांगली सुरुवात समजून त्यांचे हात बळकट करण्याऐवजी, आपण अशा चित्रपटांना एका विशिष्ट जातीय लेबलमधून पाहायचे, हे ज्याचे-त्याने ठरवावे. ‘फॅन्ड्री’च्या यशानंतर डॉ. प्रदीप आवटेंनी यावर विचार करायला लावणारे मुद्दे एका लेखात मांडले होते. गावाकडील जातीपातीची खूपशी बंधने आता गळून पडली आहेत. चित्रपटात ग्रामपंचायत मीटिंगच्या वेळी गावकरी कैकाडी समाजाच्या कचरुकडून चहा घेतात. त्यात त्यांना काही वावगे वाटत नाही. हा बदल स्वागतार्ह नाही का? असा सूर काहींनी आवळला होता. मात्र स्वातंत्र्यानंतर ६५ वर्षांहून अधिक काळात खालच्या जातीतील लोकांनी केवळ आता सारे लोक आपल्या हातचा चहा पीत आहेत, म्हणून धन्यता मानावी आणि त्यातच संतुष्ट राहावे, अशी अपेक्षा आपण कशी काय करू शकतो? कचरुच्या मानवी हक्कांची गोष्टही आपल्या गावी नाही. त्याच्या हातचा चहा लोक पितात, हे आपण टिपतो; पण कचरु साऱ्या मीटिंगभर लोकांनी सोडलेल्या चपलांजवळ बिचाऱ्यासारखा उभा आहे, हे आपण कसे विसरतो? आणि डुकराच्या मागे धावून धावून दमलेल्या जब्याच्या बहिणीला पाणी देणारी ती बाई आवर्जून पाण्याचा तांब्या खाली ठेवते, तिच्या हातात नाही देत, हे कसे डोळ्याआड करता येईल? म्हणूनच नागराज म्हणतो त्याप्रमाणे, फास ढिला झाला आहे, पण फास आहे. आपण वर्षातला एक दिवस बायकोला फिरायला नेलं म्हणजे, स्त्री-पुरुष समता प्रस्थापित होत नाही.
चित्रपट आवडणं किंवा न आवडणं हे व्यक्तिसापेक्ष आहे, हे जरी मान्य असलं आणि केवळ आपल्याला चित्रपट आवडला म्हणून तो इतरांनाही आवडावा, असा आग्रह धरणे हे चुकीचे आहे, असा मुद्दा ‘फॅन्ड्री’ आणि ‘कोर्ट’च्या बाबतीत अनेक जण मांडतात. तिकिटाचे पैसे नाही वसूल होत अशा चित्रपटांनी, हेदेखील मान्य. जागतिक सिनेमा समजणाऱ्यांचे प्रमाण इथे फारच अल्प आहे, त्यामुळे ‘फॅन्ड्री’ किंवा ‘कोर्ट’सारखे चित्रपट तिकिटबारीवर धुमाकूळ घालूच शकणार नाहीत, हे शंभर टक्के सत्य. परंतु ‘माऊथ पब्लिसिटी’ हा जो चित्रपटांच्या यशापयशाचा महत्त्वपूर्ण घटक आहे, तोच जर जातीय अंगाने होणार असेल, आणि त्यात किमान विचार करू शकणाऱ्या सजग समाजाचाच थेट सहभाग असेल तर मात्र मराठी सिनेमाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी ही धोक्याची घंटा आहे. ‘मराठी सिनेमा जगावा, परंतु फक्त आमचाच मराठी सिनेमा जगावा’, हा जो कट आखण्याचा प्रयत्न होत आहे, त्याने आपण सिनेमाच्या आणि प्रेक्षकांच्या प्रगल्भतेकडे जाणाऱ्या प्रवासाला मारक ठरू शकू, हे नक्की! उपेक्षित जनसमूहांचा शतकांपासून दबलेला आवाज दलित साहित्यातून प्रकट झाला, आंतरराष्ट्रीय स्तरापर्यंत हा आवाज पोहोचला. आता हा आक्रोश साहित्यातून नव्हे तर चित्रपट-नाटकाच्या माध्यमातून व्यक्त होत आहे. ‘फॅन्ड्री’, ‘कोर्ट’सारखे अनेक चित्रपट बंडाचे निशाण घेऊन येत आहेत. आपण या निशाणाखाली संघटितपणे एकत्र यायचे, की त्यांनाही दाभोलकर-पानसरे-कलबुर्गी यांच्यासारखे संपवायचे, हाच खरा प्रश्न आहे.
http://divyamarathi.bhaskar.com/news/MAG-prashant-pawar-article-on-marathi-films-5180794-PHO.html

Tuesday, November 17, 2015

धर्माच्या मक्तेदारांनी फक्त सोयीच्या गोष्टी सांगायच्या

याला म्हणतात ब्रेनवाशिंग.
धर्माच्या मक्तेदारांनी फक्त सोयीच्या गोष्टी सांगायच्या आणि दिमाख नसलेल्यांनी त्या ऐकायच्या. कुण्याही धर्मासाठी स्वतःची लेकरं बाळं वर्य्वर सोडून वाय झेड सारखे लोकांना मारत फिरणे आणि त्यांनी असे केले म्हणून आम्ही ही तेच करणार हा विचार बाळगणे म्हणजे निवळ चूगिरी आहे.
बहुसंख्या सामान्य मुस्लिमांना या असल्या फालतू गोष्टीत इंटरेस्ट नसतो पण काही मुर्खांमुळे समस्त समाज बदनाम होतोय. तेच इतर धर्मांचेपण होतेय. पण या सगळ्याच्या जास्त झळा मुस्लिम समाजाला त्रास देतायेत. शिकलेले आणि समजूतदार मुस्लिम आपल्या समाजातल्या या आजारावर उपाय करतील.
पण इतर ही कट्टर होऊ पाहणाऱ्या धर्मांसाठी सुधारण्याची ही अत्यंत महत्वाची वेळ आहे.


आणि हे सुद्धा पहा 
https://www.facebook.com/issambayanofficial/videos/731193436971783/ 

Wednesday, November 4, 2015

ज्यांना ज्यांना हिंदू राष्ट्र पाहिजे त्यांनी नेपाळ ला जावे

जिन्हे जिन्हे सिर्फ हिंदू राष्ट्र चाहिये वो नेपाल चले जायें. भारत हम सबका है और रहेगा.
Those who want nation for only Hindus, go to Nepal. India belongs to everybody.  

और शायद आप ये भी सुनना चाहोगे - जिन्हे जिन्हे हर जगह इस्लाम चाहिये वो भी पाकिस्तान चले जायें.  

Sunday, October 25, 2015

संघ दक्ष

त्याने दोन देशीच्या कॉर्टर रिकाम्या केल्या. आज रविवार असल्याने त्याला एक टोळकं खाखी चाडीत जातांना दिसलं. सकाळी सकाळी हे असले विदुषी कपडे आजकाल पुन्हा बघून त्याला आश्चर्य वाटले. समोर जाऊन त्यांना थांबवणार तोच त्यातला एकजण संघ दक्ष अस काही तरी म्हणाला आणि सगळी ग्यांग एकदम थांबली. महादेव त्या संघ दक्ष म्हननाराच्या समोर गेला आणि म्हणाला 'कुठं निघालाय मंडळी?' अनेकांनी कुजबुजून म्हंटले - गुरुजी चला कशाला त्याच्या नादी लागता. पण गुरुजीला राहवेना. संघाच्या नियमाप्रमाणे जमेल तितक्या जास्त लोकांना संघाची ओळख करून द्यायची हे गुरुजींचे ठरलेले. गुरुजींनी सांगितले आम्ही शाखेला चाललो. 'शाखेला' म्हणताच महादेवचा उर भरून आला, त्याने लगेच सगळ्यांना 'जय महाराष्ट्र' घातला. गुरुजींनी त्याला मधेच थांबवून म्हंटले अरे 'जय महाराष्ट्र' नाही - वन्दे मातरम म्हण. तुला वाटतेय ती शाखा मी म्हणत नाहीये. महदेव बुचकळ्यात पडला, मग कोणती? गुरुजी उवाच - अरे आम्ही हिंदू लोक्स आणि हिंदू राष्ट्र यासाठी स्वयंशासन आणि व्यक्ती विकास याचे धडे देणारी संघटना आहोत. तू म्हणतोयेस त्या शाखेत असे काही होत नाही. बाकी सगळे महादेवाने निमूट ऐकले होते पण, शेवटच्या वाक्याने महादेवाची आता पुरती उतरली होती. शाखेचा अपमान म्हणजे घोर पाप या नियमाने शीरछेद किंवा कडेलोट हीच शिक्षा याला द्यावी असे महादेवाला वाटले पण पक्ष सोडून १ वर्ष उलटल्याने राडेबाजी थोडी कमी झाली होती. पण मनातच त्याने ठरवले आज यांच्या चड्ड्या उतरवायच्या - त्याने गुरुजींना प्रश्न केला. गुरुजी, तुमचा हा संघ देश फोडण्याची कामे करतो असे मी ऐकलेय? गुरुजी शांततेने म्हणाले, 'असे आरोप करणारे संघाला नीट ओळखत नाहीत, त्यांनी संघाच्या कामाबद्दल माहिती घ्यावी आणि मग बोलावे'. महादेव हसला त्याला हे उत्तर माहित होते. शेजारी राहणाऱ्या कमळाबाईचा नवरा दर रविवारी शाखेत जायचा. आणि रोज संध्याकाळी ८ वाजता बायकोला शाखेत जातोय असे सांगायचा ते वेगळे. असो. तर त्याच्याकडून ८ च्या शाखेत त्याला ही असली उत्तरे आधीच पाठ करून घेतात हे पूर्वीच कळलेले. त्याने पुन्हा एक प्रश्न केला तुम्हाला हिंदू राष्ट्र म्हणजे नेमके काय पाहिजे? गुर्जी उवाच … क्रमश

Friday, October 9, 2015

मुख्यमंत्री वैद्यकीय सहायता निधी

मुख्यमंत्र्यानी मंत्रालयात गरजू रूग्णासाठी मुख्यमंत्री वैद्यकीय सहायता निधी या नावाने कक्ष उघडला आहे ही सुविधा सर्व आजारावर आहे किमान 2 लाखापर्यंत मदत मिळू शकते त्यासाठी मंत्रालयात थेट फोन करून माहिती घेऊ शकता फोन नं 022 22026948 प्रमुख.श्री .शेटे साहेब 7वा मजला
** नियम**
1) एक लाखाच्या आत उत्पन्न दाखला
2) केसरी/पिवली रेशन कार्ड
3) आधार कार्ड
4) मुंबई बाहेरचे रूग्ण असतील तर हाँस्पिटल कोटेशन 

Monday, October 5, 2015

आपण एका अराजाकेतेत आहोत

संघावर म्हणजे जो खाकी रंगाच्या हल्फ प्यांट घालून राष्ट्रवादाच्या चर्चा करतो अशा संघावर टीका करण्याचे माझे तसे काही व्यक्तिगत कारण नाही. पण भारताच्या जडण-घडणीत किंचितही हिस्सा नसतांना इथच्या संस्कृतीला विनाकारण कसला तरी धार्मिक रंग चढवायचा प्रयत्न केला जातोय. अनेक मूर्ख सेकुलर या शब्दाला सिकुलर म्हणतात. मुर्ख या कारणाने कारण ज्या निश्चिंतपाणे ते हा शब्द उच्चारतात त्या निश्चिंतीतेचे करणाच या देशाचे सेकुलर असणे आहे. तर संघ इतका समोर ठेऊन का टीका केली जातेय. सध्याची अराजकता. होय पटत नसेल तर वाचू नका. आपण एका अराजाकेतेतच आहोत. तुम्ही विशिष्ट प्रकारचा विचार करत असाल तरच तुम्ही राष्ट्रभक्त ही संकल्पना उदयास आली आहे. आणि दुर्दैवाने ती ही अशा लोकांकडून ज्यांची निष्ठा भारतापेक्षा मनुस्मृती आणि धर्मावर आहे. कुणी म्हणेल तुम्ही असेच मुस्लिमांबद्दल का बोलत नाही. मी म्हणतो आधी मी माझे घर साफ करेल. आणि मुस्लिम, ख्रिचन अशा प्रत्येक धर्मात असे मूर्ख आसतात. आढळतील तिथे अशा मुर्खांची समजूत घालायला पाहिजे, ज्याने राष्ट्र स्वतंत्र राहायला मदत होईल.
तर मूळ मुद्दा - संघ हा काही राष्ट्रीय वगैरे काही नाही. त्याची सुरवात राष्ट्र सेवेसाठी झाली नाही. आणि हे त्यांच्याच लिखाणावरून इथे स्पष्ट केलेय (अप्रैल 17, डॉक्टरजी के घर में उपस्थित सभा ने संघ का नाम निश्चित किया। जरिपटका मंडल, भारत उद्धारक मंडल, हिंदू सेवक संघ और राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ इन चार प्रस्तावित नामों में राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ यह नाम चुना गया। -http://www.mukhyamantri.com/2014/10/blog-post_17.html) तर "हिंदू सेवक संघ" म्हणण्या ऐवजी त्याला राष्ट्रीय हा शब्द जोडला गेला. तसेच एकंदर काम पाहता ही धर्म हाच संघाचा मूळ गाभा. या देशात प्रत्येकाला मत मांडायची मुभा आहे. तशीच संघालाही. बरं हे लिहिल्यावर अनेकांना मी आणि माझ्या सारखे विचार करणारे एकतर सिकुलर वाटत किंवा विशेष माझ्या बद्दल म्हंटले तर मी संभाजी ब्रिगेड वगैरेचा कार्यकर्ता असेल असे वाटते. तर अशांच्या माहितीस्तव तसे काहीही नाही. जसा संघा मूलतः ब्राम्हनांची संघटना आहे आणि इतर जाती आणि धर्मातील लोक जसे तिथे चवीला आहेत त्याच प्रमाणेच संभाजी ब्रिगेड जशी मूलतः मराठा युवकांची संघटना आहे आणि इतर जाती धर्मांचे तीतही स्थान तसेच आहे. पण दोन्ही संघटनांना आपला विचार मांडायची मुभा आहे. म्हणून दोन्हीतही असणाऱ्या कार्यकर्त्यांना आणि त्यांचा भाग होऊ पाहणाऱ्याना याची जाण्यापूर्वी माहिती असावी. आता ब्रिगेडला झुकते माप म्हणून नाही पण त्यांचा प्रामाणिकपणा म्हणून - ते जे बोलत आहेत तेच करत आहेत. त्यांचा जातीय द्वेष हा सगळ्यात चुकीचा गुण आणि त्या कारणानेच संघटन अनेकांना आपले वाटत नाही. असो. याला कारण हे - http://www.bbc.com/…/ind…/2014/10/141012_why_i_left_rss_rns…

Wednesday, September 30, 2015

या तीन गोष्टी तरुण बिघडवत आहेत, तिन्हींची माध्यमे एकच

        • या तीन गोष्टी तरुण बिघडवत आहेत, तिन्हींची माध्यमे एकच
          १. सनातन आणि इस्कॉन सारख्या संस्था - तरुणांचा ब्रेन वाश
          २. रास्वसं सारख्या अ-राजकीय राजकारण करणाऱ्या संघटना - तरुणच काय तर म्हातारयांचासुद्धा ब्रेन वाश
          ३. राजकीय पक्ष - दादा, भाऊ साठी रात्र रात्र खपून तरुणांच्या भविष्याची वाताहत. ब्रेन वाश तर आवश्यकच.
          -----
          याच पोस्ट खालची एक कॉमेंट - मुद्दा अजून क्लियर व्हावा म्हणून
          अल -कायदा आणि इसीस घाला चुलीत. त्यांची बरोबरी करताय या संघातांना सोबत छान आहे!!! आणि कसला देश ?? देशातले दिन दलित, दुबळे, शेतकरी आणि मुसलमान देशाचा भाग नाहीत का? कि देश या असल्या संघटनांच्या बापाची खिरापत आहे? आणि कोणता धर्म? माणसांना मारा असच सांगितलं का कृष्णाने आणि रामाने ? अरे काय काय थापा या लोकांच्या!!! तुमच्या सारखे शिकलेले सुधारलेले लोक अशा लोकांच्या समर्थनात उतरत म्हणूनच तुमचे आजू बाजूचे तुम्हाला मानणाऱ्या आणि वाचणार्या नव्या पिढ्या या असल्या फालतू संघटनांचा भाग होतात!!!! असो.

          Like   Comment   
          • Comments
              • Ganesh Kondewar Ya madhyma madhe ankhi khup nave ali asti .. ji ''Tarunacha Brain wash'' kartat ... fakat specific nave theun apan konta udesh sadhy karat ahat .. he janun ghene gharjeche ahe !...
                LikeReply7 hrs
                • Shivraj Kalshitte सोपे नावे व चटकन प्रसिद्धि...शिवाय धोका ही कमी असि ही नावे आहेत.
                  याला आजकाल पुरोगामी म्हणतात म्हणे..lol
                  See Translation
                  LikeReply16 hrs
                • Ganesh Kondewar Excellent reply .. Shiv !
                  LikeReply5 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे smile emoticon जाऊ द्या हो पुरोगामी म्हणू नका. हिंदू धर्मातले मातालेले, हिंदू धर्माबद्दल द्वेष असलेले - असे म्हणा!!! ते सोपे आहे!!! मायला गोर गरिबांच्या पोरांची डोके फिरवायची आणि आपली लेकरं विदेशात शिकायला पाठवायची. इथे आपलं म्हातारपण मिशा वाढवून आरामात जावे आणि स्वतःच डोकं एकाद्या विचाराने आधीच फिरलेले आणि तरुण वयात नौकरी आणि संसार असल्याने जमले नाही म्हणून आता म्हातारपणात हे उद्योग - सामान्य तरुणांना नौकर्या आणि संसार सोडायला लावून कोणत्या तरी धर्मासाठी आणि सांगण्यासाठी त्या धर्मराष्ट्रासाठी पोरांना आणि आता तर पोरींना हि नादी लावणे. हे असले धंदे बंद करा म्हणावं!!!
                  LikeReply15 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे
                  Write a reply...
              • Waman Parulekar Iscon ???
                LikeReply6 hrs
              • प्रकाश बा. पिंपळे Yes. Iscon ... mi pan ascharya chakit zalo hoto.... pan anek parents trast aahet poranchyaa isconchya nadane....
                LikeReply26 hrs
              • Milind Hule Mag kaya Al-kayda ani ISIS have aahet ka tumhala....

                Desh ani Dharm karya karnarya santenvarch tika karyachi fashion ali ahe....
                See Translation
                LikeReply5 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे अल -कायदा आणि इसीस घाला चुलीत. त्यांची बरोबरी करताय या संघातांना सोबत छान आहे!!! आणि कसला देश ?? देशातले दिन दलित, दुबळे, शेतकरी आणि मुसलमान देशाचा भाग नाहीत का? कि देश या असल्या संघटनांच्या बापाची खिरापत आहे? आणि कोणता धर्म? माणसांना मारा असच सांगितलं का कृष्णाने आणि रामाने ? अरे काय काय थापा या लोकांच्या!!! तुमच्या सारखे शिकलेले सुधारलेले लोक अशा लोकांच्या समर्थनात उतरत म्हणूनच तुमचे आजू बाजूचे तुम्हाला मानणाऱ्या आणि वाचणार्या नव्या पिढ्या या असल्या फालतू संघटनांचा भाग होतात!!!! असो.
                  LikeReply15 hrs
              • Milind Hule Hindu sangatana Faltu tharvanre tumhi kon??? 

                Vaicharik patali sodun tika karu naka...
                See Translation
                LikeReply5 hrs
              • Pravin Kottawar kay rao kahi mahiti nastana aarop lavta kay mahiti aahe tumhala iskcon vishaiSee Translation
                LikeReply15 hrs
              • Milind Hule Tumhala hindu aahat ka hach ata prashna ahe???See Translation
                LikeReply15 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे pravin kay aahe iscon? सांगा आम्हाला तरी ? मंदिरांच्या बांधकामाचा पैसा किती येतो आणि कुणाकडून येतो? गोर गरिबांसाठी काय सोय आहे? हिंदू धर्माचे काय भले झाले त्याच्या असण्याने ? की त्या मंदिरात जाऊन लोकांचे रोग बरे होतात? कुणा कुणाचे झाले ? चायला एकाच मोडस ओपारंडी - समोर बिचारा कृष्ण आणि मध्ये गल्ला!
                  LikeReply5 hrs
              • प्रकाश बा. पिंपळे मिलिंदराव कसली वैचारिक पातळी? वैचारिक असते तर हिंदू धर्मातील गोर गरिबांची सेवा केली असती यांनी. यांना अल्पसंख्याक मुसलमान आणि ख्रिचन समाजाला भीती घालण्यात मर्दुमकी वाटते. हिम्मत असेल तर आत्महत्या करणाऱ्या सगळ्या शेतकऱ्यांच्या शेतात जाऊन यांनी नागरून द्यावे, त्याला बी बियाणे द्यावे, गाव बाहेरचा दलित समाज झोपडीत राहतो त्याची घरे बांधून द्यावीत, खेड्या पाड्यात अजूनही रस्ते नाहीत ते बनावे. यात खरी मर्दुमकी राहील!! जी हिंद !
                LikeReply15 hrs
              • Milind Hule Hi sarv kaame sarkar karat ahet...

                Pan ISKON ani RSS var tika ka ka
                See Translation
                LikeReply5 hrs
              • Ravi Govindrao Vighne तुम्ही नाहिना त्यातले मग, कोणत्या शेतका-याच शेत नांगरल तुम्ही,?
                फुकाच्या गप्पा
                See Translation
                LikeReply15 hrs
              • प्रकाश बा. पिंपळे रवि राव ५० पेक्षा अधिक अशा कुटुंबाना १० हजार दिलेत. सांगू नयेत अशा मदती. असा माझा धर्म सांगतो. त्यांच्या मुलांची शिक्षणे दत्तक घेतली. उगा विषय भार्कातावू नका. गप्पा मारण्यात तुमच्या सारख्या शिकलेल्यांनी तरी खूप वेळ घालू नये.
                LikeReply45 hrs
              • Milind Hule ISKON ani RSS vyakti vikas kartat brain wash nahi...

                Kote jaun ISKON ani RSS vaale bomb phodat nahit....


                Aamhi tumchyashi boltana ajun hi respect full word vaprun bolat aahot...

                Ase sanskar aahet aamchyavar RSS che...
                See Translation
                LikeReply5 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे मिलिंद राव. मी कधी यांचा भाग नव्हतो तरी तुम्हाला मिलिंद राव म्हणतो. हा रीस्पेक्त नाही का. माझी काही कुणाशी व्यैकातील दुष्मनी नाही. पण तुमच्या सारख्यांनी या असल्या विचारांच्या आहारी जाऊ नये। देश सेवा घडावी. ज्या छत्रपतींच्या राज्याचे आपण वारस आहोत तिथ इतकी तरी लाज बाळगावी कि सामान्य माणसाच्या पुढे कुठचा ही धर्म गौण असावा.
                  LikeReply4 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे अरे तेच तर ज्या मनुस्मृतीने अनेक बहुजन जातींचा अपमान होतो तिला वंद्य मानणाऱ्या या संघटनान मध्ये अनेक बहुजन पुढे आहेत. हा पण विरोधाभासाच. यालाच ब्रेन वाश म्हणतात wink emoticon
                  LikeReply13 hrs
              • Ravi Govindrao Vighne प्रकाश साहेब, RSS च काम बघाल तर डोळे फिरातिल हो तुमचे.
                जरा 2 वर्ष नियमानी शाखेत जा तुमचा 10000 च गर्व चकनाचूर होईल.
                असे हजारो कार्यकर्ते आपल्या लाखोंची संपत्ति गोर गरीबा साठी दान करतात. 
                ...See More
                See Translation
                LikeReply34 hrs
                • Hide 11 Replies
                • प्रकाश बा. पिंपळे smile emoticon अभिनंदन! चांगले काम! हेच होत राहो. कुण्या धर्माचा द्वेष करण्यापेक्षा हेच होत राहिले तर संघाला आपला सलाम!
                  LikeReply14 hrs
                • Ravi Govindrao Vighne मी अनेक वर्ष गेलो RSS मधे मला एकदाही एकाही शिक्षकानी कोणत्याही धर्मा बद्दल कधीही वाईट सांगितले नाही, फ़क्त सेवा व् देशप्रेम ह्या शिवाय कहिहि शिकवले नाही.See Translation
                  LikeReply4 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे मग हे बाहेर नेमके आर यस यस वालेच बाहेर मुस्लिम द्वेष पसरवतात. कदाचित दुसर्या शाखेला जात असतील ते तिथून सरळ. सर तुम्ही इतरांना हे सांगू शकता - स्वतःलाच तुम्हाला ते वाक्य मान्य नसेल असे मला वाटते. असो. डायरेक्ट नवे घेऊन कुणीच काही करत नाही. फक्त आसेतु हिमाचल आणि हिंदू राष्ट्र म्हणायचे!! असो. माझं काही वैयक्तिक नाही तुमच्याशी किंवा संघाशी. पण येणाऱ्या पिढ्यांना असं वातावरण भेटणार असेल तर देश वाटून मागावा का इथच्या गरीब लोकांनी.
                  LikeReply3 hrs
                • Ravi Govindrao Vighne प्रकाश साहेब, मी RSS चा कार्यकर्ता नाही पण काम अगदी जावाळून बघितले आहे, अतिशय निस्वार्थ सेवा म्हणजे काय हे स्वतः बघिताल्यावरच कळते, टिका करणारे कधीही शाखेत गेलेले नसतात. जे चांगल्या वृत्तीचे लोक हे काम बघतात ते संघाला कधीही नावे ठेवत नाहीत. विद्वेष संघ पसरावत नाही, कहिहि काम न करता त्यांच्या कामावर जळणारे लोक पसरवातात. असे अनेक अनामिक लोक आज तिथे आहेत ज्यानी आपल अतिशय florishing career जसे IAS, IPS वैगरे नोकर्याेे सोडून घरदार वर तूळशीपत्र ठेवून आदिवासी पड्यांमधे काम करत आहेत.
                  नरेन्द्र मोदी फ़क्त एक उदहारण आहे असे अनेक मोदी तेथे आहेत.
                  उगाच नाही ती जगातली सर्वात मोठी संघटना आहे 
                  एकदा आत जावून बघा मी लिहिलेली अतिशयोक्ति असेल तर ह्याच पोस्ट वर मी आपली माफ़ी मागेन
                  See Translation
                  UnlikeReply12 hrs
                • Pramod Desai Ravi saheb zopaleyala lokana jagavata yete pan zopeche song ghetaleyana nahi
                  Prakas la magachya divalit same RSS virudh lihalelya post varati sagitale hote ki jara RSS baddal mahiti milav thodi pustake vaach 
                  Hya lokanchich doki phirali aahet, kunitari photoshop karun kunchys navane aapale vichar takate aani he ardhe halkundat pivale zalele lok udya martat aapalych dharma la badnaam karun swatala shahane dakhavatat
                  See Translation
                  UnlikeReply22 hrs
                • Pramod Desai Manusmruti baddal kunache tari aikun tich tich ratal vakke facebook var firvat thevane he hyache kaam
                  Khanu Manusmruti milavaycha pan prayant kela nasel aani ti vachayacha pan kadhi pryatna kela nasel kjare khote tharvayala
                  See Translation
                  LikeReply12 hrs
                • Pramod Desai Vazotya charcha nustya....
                  Sambhaji brigade kase kay visarlat list madhe takyala te pan bramhanchya baddal dvesh pasaravun samajat vish kalvatch aahet na
                  LikeReply12 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे smile emoticon kharach ya aata wanzotya charcha watu lagalyaa. jya deshata babasahebanni manusmruti jalali tya deshata punha manusmrutiche gungan gaile jaat asel tar ya characha wanzutyach...!
                  LikeReply2 hrs
                • Pramod Desai Manusmruti jya chuka hotya tya sudharlyach pahijet aani hot aahet 
                  pan tyach junya puranya aaropani kahi sadhya honar nahi aahe
                  Aapalya constitution madhe pan barech loop hole aahet te thik karnaae ki ti babsahebani lihali (he was real genius) mhanun kadhich badalaar nahi
                  See Translation
                  LikeReply12 hrs
                • Pramod Desai Ugach kahihi mahiti nastana kunache disaryache vichar aikun RSS aani ISCON che naav takun vaad kashala vadhvatosSee Translation
                  LikeReply12 hrs
                • Pramod Desai Hyane hech siddh hote ki tuze pan brain washing hot aahe kunakadun tariSee Translation
                  LikeReply12 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे
                  Write a reply...
              • Amol Suroshe एका पंचाहत्तरीतल्या हडकुळया, काठी टेकवत चालणाऱ्या म्हाताऱ्याला हे लोक प्लान करून गोळ्या घालतात, तरी हि हेच काय ते देशभक्त आणि हीच ह्यांच्या धर्माची शिकवन. यांनी धर्माच्या नावाने काढलेली दुकाने जेव्हा बंद पडू लागतात तेव्हा ते एका सज्जन, निर्भीड आणि सध्या अंगकाठीच्या दाभोलकराना गोळ्या घालून ठार करतात. हे एवढे पळपुटे कि ह्यांच्याखोट्या इतिहासाची लक्तरे वेशीवर टांगणाऱ्या ८१ वर्षीय पानसरे यांना मागून गोळ्या घालतात. ह्यांना कसला आलाय धर्म, कसला आचार कि संस्कार, ह्यांना असते फ़क़्त भीती आणि सतत असुरक्षितता लोक जागे होतील ह्याचा.See Translation
                UnlikeReply34 hrsEdited
              • Pravin Kottawar Jevha pan rastriy aapda yete RSS che swayam sevak sarvat aadhi tikde madat karayla jatat . Tirupati mandir pan dalitana training dete . Rahila Muslim cha prashn te tyani Yakub menon chya ant yatert dakhun dile ki te kiti desh premi aahet
                LikeReply14 hrs
                • प्रकाश बा. पिंपळे मी हिंदू धर्मावर टीका करत नाहीये. तिरुपती देवस्थान हे या वर नाव घातलेल्या संघटनांचे नाही. ते सगळ्यांचे आहे. तिथे देइलेला पैसा हा आठच्या सामान्यसामान्य जनतेचा आहे. त्याच क्रेडीट घेऊ नका. हीच तुमची स्त्र्यातेजी. तुमच्या वर हल्ले केले कि तुम्ही देव आणि धर्म पुढे करता. या संघटना लोकांना फसवत आहेत यात संशय नाही. तुम्हाला हि नसावा हि अपेक्षा.
                  LikeReply3 hrs
              • Amol Suroshe पण लोक जागे झाले आहेत, फ़क़्त त्यांनी आता विचारांचे शस्त्र हाती घेतले आहे. एका दाभोळकरांना मारून किंवा पानसरे यांना मारून हे विचार संपणार नाहीत.See Translation
                UnlikeReply14 hrs
              • Sharad Chavan मानिकचंद ग्रुप चे संजय घोड़ावत यानी औरंगाबादला एक मोठे हॉस्पिटल बांधले आहे...अनेकाना तेथे मोफत उपचार मिलतात त्यानाही समाजसेवक म्हणायचे का?See Translation
                UnlikeReply24 hrs
              • Amol Suroshe आणि हो आज काल हे धर्माचे certificate देणारे भलतेच उगवले आहेत, मागे हि असेच होते संत तुकाराम, ज्ञानेश्वर, छत्रपती शिवाजी, शाहू, फुले ...... अनेकांना हे certificate नाकारणारे. असे अनेक आले आणि कुठल्या कुठे गेले.. पण ज्यांची नावे घेतली न असे अनेक अनेक आजहि करोडोंच्या मनावर अधिराज्य गाजवीत आहेत.See Translation
                LikeReply4 hrs
              • Amol Suroshe देश आणि माणूस घडवणाऱ्या या सर्वांच्या नावांची यादी संपणार नाही... ह्यांच्या संस्कारातील यादी तून कोण राष्ट्रभक्त निर्मान झाले गेल्या शेकडो वर्षात ते हि कळू द्या आम्हा पामरांना grin emoticonSee Translation
                UnlikeReply14 hrs
              • Ravi Waghmare ISCON and RSS wow! .. Prakash, Looks like somebody has washed your brain completely. smile emoticon
                UnlikeReply23 hrs
              • Milind Hule Yaach secular vicharsarni lokani KERALA madhe nispap Hindu kurumbanchya haty kelya.tevha ka bomb marali nahi....

                RSS Cha prteyk cader Rashtrabhakta ahe....konachya certificate chi garaj nahi tyasathi...
                See Translation
                LikeReply2 hrs
              • Sharad Chavan काल मी परभणी चे रस्ते फारच ख़राब आहेत वगैरे बोलत होतो लगेच प्रत्युत्तर भेटल गडचिरोली ल तर रस्तेच नाहीत जरा त्यच्यबद्दलहि बोलत चला फ़क्त परभणीचीच बोंब कशाला मारता tongue emoticonSee Translation
                LikeReply22 hrs
              • Pramod Desai Prakash tu karat aahes ti kame changlich aahet, mi tula vaktisha olkato pan tu he je kahi ardhvat mahiti ghevun lihatos to tuzya virudhch jate aahe.
                Hyne tuzich abhys karnychi limitatilns diatat.
                Parat ekada donhi bajucha abhyas vadhav hi vinanti
                See Translation
                LikeReply2 hrs
              • Pramod Desai Hyache varun hech siddh hote ki tuze pan brain washing hot aahe kunakadun tari smile emoticonSee Translation
                LikeReply12 hrs
              • Pramod Desai Hya varchys nishkarshana aadhar denaari kahi links aahet ka javarun tumhi tumchi mate tharavalat
                Mala pan vachayche aahet RSS ISCON aani sanatan kivha koni dada bhau he sagal kase karat aahet
                Note - mi sanatan vala nahi aani mala tyache kaam pan patat nahi pan sanatan varache aarop aajun siddh zale nahi aahet
                See Translation
                LikeReply1 hrEdited
              • प्रकाश बा. पिंपळे sagalyanna hech ek sangane ki maze kahi brain washing zalele nahi - na SAMBHAJI BRIGED kadun kinwa BAMCEF kadun kinwa na MIM kadun. RSS, ISCON kinwa SANATAN sanstha ya aaplaya maryadet rahilya asatyaa tar thik. pan sadhya tyanni deshatil itar goshtit lulbud karayala suru keli aahe. I would like to ask a simple question to all of you and your organizations - 1) WHAT DO YOU THINK of WOMEN and their status in this nation 2) What is your take on positions of Dalits and Muslims in this nation?Prashant Samadhan
                LikeReply11 hr
              • Samadhan Manore आमचा जाहीर निषेध तुमच्या आजच्या लिखाणाला ......See Translation
                UnlikeReply11 hr
              • Pramod Desai Swatach thode Google keles tar vyaathit uttare milatil.
                Tula koni shikavu shakat nahi Varati dilele posters 1972 madhil aahet tyavarun tu aajachi maye tharavanaar ka? Kalanusar badal hot nahi ka?
                Rahila woman aani muslim lokanchya kalvalyacha

                Sanghat mahilachi vegali shakha aahe woman empowerment RSS ni suru kele asa nishkar nighu skato na?
                Sanghachya shakhet muslim aani bahujan pan titkyach sahajatene jat aahet.
                Tula MIM sarakhi saglya hinduna kapun kadu type RSS kadun kahi eikalyala milale aahe kay?
                See Translation
                LikeReply1 hrEdited
              • Pramod Desai Patat ekada jara abhyas vadhava aani tumchya chagalya kamana vaya javu decu naka...
                LikeReply1 hr
              • Pravin Kottawar Patil sarv maryadet aahet RSS ISKCON . He khup changle kam kartat krupya dole ughda 
                My take on your question
                1. Women certainly need more respect at the same time they should be careful from putting fake cases like what happened in delhi

                2. Muslims they are showing what they want by openly supporting Yakub 
                3, Dalits should fight back for injustice 
                Aani half knowledge war lihilelya ya post saathi fb ne dislike button takawe smile emoticon
                LikeReply1 hr
                • प्रकाश बा. पिंपळे 1. What these organizations are saying and most importantly doing is not what you are representing 2. Not all muslims are supporting yakubs act - it's your hatred filled eyes or may be the washed brain 3. when dalits fight injustice you say - majaleet and raise a communal organization, some how to try to remove reservation and boycott them from society ----- BOLNEKA EK KARNE KA EK!
                  LikeReply42 minsEdited
              • Amol Suroshe http://abpmajha.abplive.in/.../investigates-Sanatan-Sanstha
                हिंदू धर्माचा प्रचार आणि प्रसाराचा दावा करणारी सनातन संस्था आता एका नव्या वादामध्ये अडकली आहे. सनातन अनेकांना संमोहित करुन…
                ABPMAJHA.ABPLIVE.IN
                UnlikeReplyRemove Preview21 hr